کود چیست؟
هر نوع ماده ای که جهت تقویت خاک و بالا بردن حاصلخیزی آن استفاده شده و هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی باعث افزایش عملکرد محصول شود کود نامیده می‌شود. کودها از نظر منابع تولید به گروه های مختلفی تقسیم می شوند.
کود شیمیایی
تولید این نوع کودها، باعث ازدیاد تولید محصولات زراعی و باغبانی گردیده است. ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوتند. این تفاوت‌ها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثر بخشی کودها تاثیر بسیار مهمی دارند. بنابراین شناخت کافی از انواع کودهای شیمیایی قبل از انتخاب و یا مصرف آنها ضرورت دارد. به منظور استفاده از کود شیمیایی، توجه به نوع کود، مقدار و بهترین زمان مصرف، و روش کوددهی بسیار مهم است و تاثیر بسزایی در تولید محصول خواهد داشت. همچنین باید به نحوی از آن استفاده شود که بخش اعظم کود بصورت قابل جذب برای گیاه در خاک باقی بماند و باعث آلودگی محیط زیست و تلفات کود و سرمایه نشود.
کودهای محرک رشد
میکروارگانیسم هایی که استفاده از آن ها موجب تحریک فرآیندهای طبیعی برای جذب هر چه بیشتر مواد مغذی، افزایش توان گیاه در برابر استرس های محیطی و افزایش راندمان و کیفیت گیاه می گردند. گروه های مختلفی از محرک های رشد وجود دارد که رایج ترین آنها عبارتند از هورمون ها، هیومیک و فولویک اسیدها، عصاره ی جلبک دریایی، باکتری ها و قارچ های مفید و کمپوستها.
کودهای محرک رشد اثرات قابل توجهی مانند افزایش رشد ریشه، افزایش قطر ریشه، افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، افزایش فعالیت میکروبی جهت در دسترس قرار گرفتن مواد مغذی خاک برای گیاه و ... می گذارد.
کودهای شیمیایی محرک رشد پایاتجارت
کودهای ریز مغذی
با افزایش آزمایش خاک و تجزیه و تحلیل گیاهان، کمبود ریز مغذی ها در بسیاری از خاک ها تأیید شده است. برخی از دلایل کمبود حاد عناصر ریز مغذی عبارتند از:
- نیازهای زراعی با عملکرد بالا که ریز مغذی ها را از خاک خارج می کند.
- افزایش استفاده از کودهای NPK با آنالیز بالا که حاوی مقادیر کمتری از ریز مغذی هستند.
- پیشرفت های فن آوری کود که باعث کاهش ریز مغذی ها در خاک می شود.
بور (B)
در درجه اول در محلول های خاک به عنوان آنیون BO₃⁻³ وجود دارد. شکلی که معمولاً توسط گیاهان قابل جذب است. بور از مهمترین ریز مغذی هایی است که بر ثبات غشایی اثر می گذارد و از تمامیت ساختاری و عملکردی غشاهای سلول گیاهی پشتیبانی می کند. علائم کمبود بور ابتدا در نقاط در حال رشد ظاهر می شود.
مس (Cu)
مس (Cu) آنزیم ها را فعال کرده و واکنش ها را در فرآیندهای مختلف رشد گیاه کاتالیز می کند. وجود مس ارتباط نزدیکی با تولید ویتامین A دارد و به سنتز پروتئین کمک می کند.
آهن (Fe)
برای رشد محصول و تولید مواد غذایی ضروری است. گیاهان آهن را به عنوان کاتیون (⁺Fe²) جذب می کنند. آهن جزئی از آنزیم های مرتبط با انتقال انرژی، کاهش و تثبیت نیتروژن و تشکیل لیگنین است.
منگنز (Mn)
منگنز در درجه اول به عنوان بخشی از سیستم های آنزیمی در گیاهان عمل می کند و نقش مستقیمی در فتوسنتز دارد. منگنز عمل جوانه زنی و بلوغ را تسریع بخشیده و جذب عناصر فسفر و کلسیم را برای گیاه آسان می کند.
مولیبدن (Mo)
مولیبدن عنصری است که در خاک یافت می شود و برای سنتز و فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز مورد نیاز است. مولیبدن برای فرآیند تثبیت نیتروژن همزیستی (N) توسط باکتری های Rhizobia در ماژول های ریشه حباب بسیار مهم است و در بهینه سازی رشد گیاه تاثیر اساسی دارد.
روی (Zn)
روی یکی از اولین ریزمغذی هایی بود که برای گیاهان ضروری شناخته شد. اگر چه روی تنها در مقادیر اندک ضرورت دارد اما بازده مورد انتظار، بدون حضور روی غیرممکن است.
کودهای ماکرو اصلی
نیتروژن (N)
اولین ماده مغذی برای رشد گیاهان و شکل گیری پروتئین های حیاتی است. اگرچه حدود 78 درصد از هوایی که تنفس می کنیم ازت است، اما اکثر گیاهان نمی توانند نیتروژن خود را از اتمسفر دریافت کنند. تبدیل نیتروژن آلی به شکلی که برای گیاهان قابل جذب باشد فرآیندی طولانی و پیچیده است. با استفاده از نیتروژن به صورت نیترات، کشاورزان می توانند نیتروژن را دقیقا در هنگام نیاز در دسترس گیاه قرار دهند.
فسفر (P)
فسفر عنصر کلیدی در فتوسنتز، تنفس گیاه، تقسیم سلولی و رشد میوه است. فسفر در بیشتر کودهای تجاری از سنگ فسفات استخراج می شود. تبدیل فسفر به مدلی که برای گیاهان قابل جذب باشد نیازمند فرآیند شیمیایی طولانی و پیچیده ای است. واکنش با آمونیاک می تواند کودهای حاوی فسفر و نیتروژن را در یک محصول تولید کند.
پتاسیم (K)
پتاسیم نسبت به سایر ریزمغذی ها عنصر شناخته شده ای است و مسئول تولید محصولات زراعی با کیفیت بالاتر است. تقریباً مانند نیتروژن، پتاسیم ممکن است در خاک فراوان باشد اما به شکل موجود در دسترس گیاهان نیست.
پتاسیم مورد استفاده در کودهای امروزی از عمق زمین استخراج می شود. این ماده معدنی کریستالی یکی از فراوان ترین ها در زمین است. چندین ترکیب شیمیایی از پتاسیم برای تبدیل به مواد مغذی در گیاهان وجود دارد، از جمله کلرید پتاسیم، سولفات پتاسیم و نیترات پتاسیم.
کودهای ماکرو ثانویه
این عناصر "ثانویه" نامیده می شوند نه به دلیل ضرورت کمتر، بلکه به این دلیل که بیشتر محصولات کشاورزی به مقادیر کمتری از آنها احتیاج دارند.
کلسیم (Ca)
کلسیم برای کاهش اسیدیته خاک استفاده می شود و به جذب مواد مغذی موجود در خود گیاه کمک می کند. همچنین مقاومت گیاه در برابر بیماری را بهبود می بخشد.
منیزیم (Mg)
منیزیم جزء کلروفیل گیاه است بنابراین، مانند فسفر، برای فتوسنتز ضروری است. همچنین برای متابولیسم مولکول فسفر بسیار مهم است.
گوگرد (S)
گوگرد یکی دیگر از عناصر موجود در خاک است، اما به طور معمول در مقادیر کافی برای بسیاری از محصولات زراعی نیست. گیاهان از گوگرد برای افزایش مقاومت در برابر بیماری ها، تنش های دمایی و خشکی استفاده می کنند.
اصلاح کننده های آب و خاک
یکی از بزرگتـرین مشکلات کشاورزی وجود مقادیر بالای نمک های مضر نظیر سدیم کلرید در خاک است. متاسفانه به دلیل استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، افزایش دمای زمین، کاهش بارندگی و ... خاک‌های زراعی روز به روز شورتر شده و خاصیت زراعی خود را از دست می‌دهند.این نمک ها باعث عدم نفوذ پذیــری خاک، کاهش رشد ریشـه، کاهش جذب مواد مغذی توسط گیاه و در نهایت از بین رفتن گیاه می گردند.
همچنین تنظیم نبودن پی اچ آب موجب کاهش اثربخشی محلولپاشی کودها می گردد.
کودهای ارگانیک و معدنی
این کودها عمدتا از مواد معدنی (سنگ معدن)، مواد طبیعی گیاهی و فضولات حیوانی ساخته می شوند. منابع اصلی تولید کودهای ارگانیک ذغال سنگ، ضایعات حیوانات (اغلب از کشتارگاه ها)، زباله های گیاهی و لجن تصفیه شده فاضلاب هستند.
هدف از مصرف کودهای ارگانیک، تقویت حاصلخیزی و باروری خاک، تأمین نیازهای غذایی سالم و غنی تر، برداشت بیشتر به دور از آلوده سازی زیست بوم است. افزایش محصول از نظر کمی وکیفی بدون اسیب رساندن به اکوسیستم مزرعه.